Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością ciągłego dostosowywania firmy do zmieniającej się rzeczywistości. Nadążanie za trendami i rozwojem rynku, na którym funkcjonuje przedsiębiorstwo, wymusza jego stałe doskonalenie się we wszystkich obszarach działania. W wielu przypadkach rozwój firmy wymusza elastyczną zmianę formy prowadzonej działalności przez skorzystanie z możliwości przekształcania spółek. Przyjrzyjmy się bliżej korzyściom, które mogą się wiązać z ewentualnymi przekształceniami spółek, zobaczmy, jakie kroki można podejmować w ramach obowiązujących przepisów i jakie są ich konsekwencje.
Korzyści z przekształcenia spółek
Zmiana formy prawnej, w której funkcjonuje przedsiębiorstwo, pozwala na lepsze dopasowanie jego struktury i możliwości do aktualnej sytuacji rynkowej oraz planów związanych z wdrażaniem przyjętej strategii działania. Przekształcenia firmy mogą umożliwić szerszy dostęp do źródeł finansowania – zdobycie nowych inwestorów czy to przez emisję akcji lub obligacji, czy też wprowadzenie nowych udziałowców lub wspólników albo uwiarygodnienie w oczach instytucji finansowej zwiększające szansę na uzyskanie kredytu. Przekształcenie spółki może też ułatwić niektórym inwestorom zmniejszenie swego zaangażowania lub całkowite z niej wyjście oraz przeprowadzenie zmian właścicielskich. Zmiana formy prawnej to także szansa na ograniczenie kosztów związanych z działaniem organów spółki oraz zmniejszeniem formalności koniecznych przy podejmowaniu decyzji. Przekształcenie spółki pozwala także w niektórych przypadkach na ograniczenie odpowiedzialności ponoszonej przez przedsiębiorców. W przypadku prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej przekształcenie może być sposobem na ułatwienie przekazania firmy i kontynuowania działalności zarówno za życia, jak i po śmierci przedsiębiorcy. Przekształcenia spółek ułatwiają także zmiany struktury firmy – tworzenia podmiotu bardziej rozbudowanego, co będzie łatwiejsze przy działaniu w formie spółki kapitałowej lub przeciwnie, prostszego i łatwiej sterowalnego, który można osiągnąć, dokonując przekształcenia w spółkę osobową.
Zasady przekształcania spółek
Możliwości związane z przekształceniem spółek są bardzo szerokie. Zmiana formy prowadzenia działalności jest dopuszczalna zarówno w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, która może zostać przekształcona w jednoosobową spółkę kapitałową, jak i spółki cywilnej, która może stać się dowolną spółką prawa handlowego. Warto jednak zaznaczyć, że nie istnieje możliwość przekształcenia spółek prawa handlowego w spółkę cywilną ani jednoosobową działalność gospodarczą. Przekształcenia formy prawnej są oczywiście możliwe również w przypadku samych spółek prawa handlowego – spółki kapitałowe, czyli spółka akcyjna albo spółka z ograniczoną odpowiedzialnością mogą stać się spółką osobową, a zatem spółką jawną, spółką partnerska, spółką komandytową albo spółką komandytowo-akcyjną. Nie ma również przeszkód, by dokonać przekształcenia odwrotnego tj. zmiany spółki osobowej w spółkę kapitałową. Zmian można też dokonywać w obrębie spółek kapitałowych – ze spółki akcyjnej na spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i na odwrót oraz na tej samej zasadzie spółek osobowych.
Najważniejszą zaletą korzystania z procedury przekształcenia spółki jest możliwość zmiany formy prawnej bez konieczności zmiany nazwy – poza dodaniem nowego oznaczenia rodzaju spółki – a także numeru NIP i REGON oraz zachowanie wszystkich istniejących praw i zobowiązań. Firma działająca w dawnej formie nazywana spółką przekształcaną nie musi być rozwiązana i po dopełnieniu całej procedury i dokonaniu wpisu w KRS staje się spółką przekształconą, które rozpoczyna funkcjonowanie jako ten sam podmiot w innej strukturze organizacyjno-prawnej. Zasada kontynuacji dotyczy wszystkich obszarów funkcjonowania firmy – zmianie nie ulegają żadne stosunki prawne, w których występował podmiot przekształcany. Spółka zachowuje przyznane jej zezwolenia, koncesje, ulgi, dotyczą jej wydane decyzje administracyjne (kontynuacja administracyjna) i rzecz jasna wydane wyroki sądowe. Ważne są także zwarte umowy z dostawcami lub klientami. Dotychczasowi właściciele spółki przekształcanej – udziałowcy, akcjonariusze, wspólnicy – z dniem przekształcenia stają się automatycznie właścicielami spółki przekształconej (kontynuacja personalna).
Przekształcanie spółek nie będzie jednak możliwe w przypadku spółek w likwidacji, które rozpoczęły proces podziału majątku, ani spółek w upadłości, co do których sąd wydał postanowienie o upadłości. Możliwe będzie więc rozpoczęcie procedury przekształceniowej w przypadku spółek, które zawarły układ z wierzycielami zakończony postanowieniem o zakończeniu postępowania.
Warto pamiętać, że możliwości dotyczące zmian w strukturze spółek nie ograniczają się do ich przekształcania w inną formę prawną. W przypadku spółek kapitałowych możliwe jest również dzielenie na przynajmniej dwa inne podmioty, a także łączenie się spółek – w przypadku spółek osobowych będzie jednak wymagało to wcześniejszego przekształcenia ich w spółki kapitałowe. Łączenie spółek może obejmować zarówno przejęcie innej spółki, jak i zawiązanie nowej, przejmującej istniejący majątek. W przypadku łączenia się spółek mamy do czynienia z sukcesją uniwersalną – prawa i obowiązki wszystkich łączących się spółek przechodzą wówczas na podmiot przejmujący.
Zarys procedury przekształcania spółek
Proces przekształcenia spółki składa się z trzech faz. Pierwsza z nich to czynności przygotowawcze nazywane fazą menedżerską. Obejmuje ona przygotowanie wewnętrznych dokumentów spółki, tzw. planu przekształcenia spółki. Plan przekształcenia spółki musi zawierać projekt uchwały w sprawie przekształcenia spółki, projekt umowy albo statutu spółki przekształconej. Jeśli przekształcenie dotyczy spółki kapitałowej w osobową, konieczne będzie dołączenie informacji o wartości godziwej udziałów lub akcji. W sytuacji, gdy przekształcenie dotyczy zmiany w spółkę akcyjną, niezbędna będzie wycena składników majątku spółki przekształcanej. Kolejnym obowiązkiem związanym z przekształceniem w spółkę akcyjną jest poddanie planu przekształcenia spółki badaniu przez biegłego rewidenta.
Kolejną fazą jest zawiadomienie właścicieli spółki o planowanym przekształceniu. Zgodnie z przepisami spółka powinna dwukrotnie powiadomić wspólników o przygotowywanej uchwale. W ramach tzw. fazy właścicielskiej następuje też głosowanie nad projektem uchwały w sprawie przekształcenia. Przy przekształceniu spółki osobowej w kapitałową lub inną osobową oznacza konieczność zgody wszystkich wspólników. Przekształcenie spółki kapitałowej w osobową wymaga zgody wspólników posiadających 2/3 kapitału zakładowego, natomiast do przekształcenia w inną spółkę kapitałową potrzebna będzie zgoda 3/4 wspólników posiadających przynajmniej połowę kapitału zakładowego.
Warto pamiętać, że w razie przyjęcia uchwały wszyscy wspólnicy spółki – także ci, którzy byli temu przeciwni – stają się wspólnikami spółki przekształconej. Mogą oni jednak żądać odkupienia posiadanych akcji lub udziałów. Będzie to jednak możliwe tylko do wartości 10% kapitału zakładowego, jeśli odbędzie się to na konto samej spółki. Udziały lub akcje mogą jednak zostać wykupione przez pozostałych wspólników. Dołączenie oświadczenia o odkupie musi być dołączone do wniosku o wpis w KRS, jeśli go nie będzie, sąd rejestrowy odmówi dokonania przekształcenia.
Ostatnią fazą przekształcenia będzie tzw. faza autoryzacji. Konieczne będzie w niej powołanie odpowiednich organów spółki i wskazanie, kto będzie ją reprezentował i prowadził jej sprawy. Zwieńczeniem procesu przekształcenia jest dokonanie przez zarząd lub wspólników wpisu do KRS.